CIK MAN WORO II GIRACWIA MANYEN
KWAN MIR ABUSIEL
NGETE MIR ACEL
CIK MAN WORO II GIRACWIA MANYEN
BONG/ JUTIC
Ni lubre ku wi lembe maeni en eber ni gwokra artira ingeyongec ma mwa nia Kanisa ubedo ii acel, man nia Kanisa mular ubedo con ingom gibedo iacel, kadi ingei ma gi pokiri ikare ma nwangu gicoku dhok gi nyoke, ungu, kubang pokiri mi ju Eklezia.
Ka ku menu omaku gipoi nia Rwoth re mutie jawic man omaku ijupid ikum jukwenda apar wi aryo magi ceru apar wi aryo m’uryeny iacel gibedo Juponji, gibedo dhanu makoya ma Rwoth uketho cinge iwigi man getie ka tiyu kugi kum gitie ka weco lembe muai idhoge gitie ka gyero kude Kanisa ikabedo matung tung, ika cokri matung tung kubang oro matung tung m’ukadhu.
Kubang ungu mi cokiri nyo eklezia kadok dhanu aryo nyo adek – magi bedo ku yeny ma miyikiri iyeny pa jawic ni lubre ku calk u timo tim ceke. Kara gipong wi bedo iacel kara cello ku kanisa ceke. “Caku yioyic ma leng” ii lamu lam pa jawar man lembe angola pa Mungu – ikaka ceke. Magi bedo kud anyonga ni winjo peko migi de man ni yikri iandha ni Rwoth, calu en re m’etie Janen witic, calu ceng matin, calu mi dwi mange ceke, m’etie ku jamb tic makoya pi timo tim pa Kanisa cekecalu m’etie ka tiu ku wath kum ungu mathindho de. Ma gi neno kude bang Rwoth man mi yikiri mi kura mi jutic ma etie kude – ijwigiri, ketho cwiny, ma adwogi ne bedo mandha, atira ilembe mandha, gimio nyuthu nyuth mi wir mi tipo man timotim mi tipo. Magi yikiri pi genogen matung tung mitim mi tipo – magi yikiri pi geno gen matung tung mi tim ma cande unego Kanisa, man mi “cemo mi sawa ma kakare.”
Lembe angola m’ungolire ni kum jadit ma gi bi bedo ku poi ma koya, ni cidho iwang calku lembangola ma koya ma rukani mi mugisa mabibedo ajiki mi oro ne, man kara gibin i poko piny ma nyen calu bende piny macon ni juot m’ubedo juyic mandha ni lubire ku yo mu lubre m’efoyo en.
Matayo 24:45 – 47.
The lembe ne, ni lubire ku yo mi mugisa, Rwoth en gire yeny pare otie mi neno man atira wath kum ceke mi kum gi ribiri ikum wic gibedo ku tego cwiny man magi tie kaneno pong mi lemb’angola pare. Ento, tek ebedo kumeno ngo, dong omaku “wapim tipo.” Omaku wapim lemb ponji yoki bang ju m’uponjuwa ni pimo nyuthu ngo nia rwinyo tego cwiny ii ju ma giyikiri iyo ma koya mi lembe mandha; ento maeni nyuthu yioyic mandha calu ma etiye ponji ni dhanu ceke. Man ni ju ma giwinje; Nyuthu nia ni ju m’uwinjo dwal etie dwal mi dhanu ngo, ento dwal jakwath madit; re giyeng ku lembe man gimaru gi – mer m’unyuthu gi man ku lemb kony igi. Inwangu wath kum mi kum moko gi dongu matek man nyatho tho irwoth man itego mi tek pare masagu ju mange. Ni kum bedo ayika ni lubu tok tela pa Rwoth man iyo manyuthu ribiri mi wath kum eni ceke, gibedo ku kisa iyo ceke, lemb ponji ceke ni kum yo ma rwoth omio nikum cokiri mi jamb tic pare ii bedo nutu mir arionde (Mal 3:17; Matt 24:31). Ecopo ribire ngo, kadok, kara cello ku yik mi cik ma kubang udul ma nyanok, nyo Eklezia. Kadok ebedo, the lembe cungu nyoke yikiri maber ku the cik m’utimire maber man juma pol magi rom ma gi tie kutic mu rom kakare, man ma iajikine obedo kudu ling ingete pare. Tekne rombo ne obedo wel dhanu ma nyanok ma calku dhanu adek nyoke abic nyoke apar, ecopo bedo, tek ebedo kumeno ngo, dong omaku junen bang Rwoth iyo mi gwok calku wel dhanu ma gi yikiri ni bedo judongu. Nyoke ju ma gi mio lemb juk acel mi lembe man ma gi bedo ayika ma gi neno kude yo mi lembe maleng ilembe mandha. Ma gi tie ku ponji, ma pyemire ngo mi kit kura ne. man ma ku tego ma gi nyuthu ipacu migi ku mange mapol.
Tekne udul ma nyanok maeni gibedo ku lembe man tipo pa rwoth m’utie iwang gi man m’ucwalu adwogi mi ribiri ipoko lembe, ma calu ma ju nyuthu ni Bong/ Jutic igoyo wic migi, dong omaku ebed ajola ingeo ngec pa Rwoth ku wi lembe – nia ngati ma ju goyo wie etie jatela igi, itimo tim ceke, dong ebed ku beru man ku midu mi wel ne. Tek kumenu, nyuthu nia gwok midre pi timo tim ne kara kit goyo wic mange kara kud oyikire mubedo ngo ku pidoic ma ju yikiri kudu man ku rwo matimire. Ka kumenu omaku ju mi atwonga kara juyikiri ma podi, man kara ju yikiri con ni ju ma gi nyuthiri ni bedo wath kum mi giracwiya manyen (kadok utumegu nyo nyimego) ma ka edaru bedo ku ngeongec pa Rwoth calk u wi lembe – ma pi goyo wic nyo yer. Maeni ma ka etimire cal ku ka kare mi loko cwiny pi dubu man mi dwoko gin ceke cu man kakare bende man mubedo ajola ku yo ba Rwoth Yesu ilamu lam calu ma ungu mi ribiri kara celo ku Mungu, man mudaru yiko miyiri mupong iigi ni Rwoth, man ni ju ma gidaru bino ithe wir man ikare ma jumio ni juot pa wod. Maeni kende nyuthire pi ribiri man maeni re ma unyuthire ingeongec, iyeny pa jawic mi wath kum.
Maeni kende munyuthu ka cakri pa Kanisa, mutie wathkum Kristo, kadok jumange de, mapodi geno irimo maleng mapire tek, jucopo kwanugi bende nibedo wathkum mi “ot mi juyic” ma dongo migi de jubi poi pire.
JUDONGU MA JUWIRO GI KUBANG KANISA
“Man kinde magidaro wiroigi judongu kubang Kanisa nyo (Eklezia), man gigamgirwo ku rwo ma gi jwigiri kude, man gimio gi ni Rwoth.” Tic mi Jukwenda 14:23.
Ni lubre ku yik mi lembe ma junyuthu, karacelo ku kare mubedo igi ni lubre ku kura mi kanisa mular ucaku con. Kit dhok ma jutiyu kude “Judongu” calu ma ebedo ilembe, nimedo kumaeni juyer lemb’anyonga, jukwath, juponji man jubila (nyo juyer lembe iwang lwak); calu mubedo, etie lembe maeni “wir.” En esawa mibedo nutu mi lembe maeni ceke jutiu kude pi nyuthu anyonga pi loko ngati nino; maeni otie ngo nia thelembe eni ku dhu Girik. Nia otie kumeni dhu Girik the lembe mubedo iwi lembe eni. Nyuthu thelembe nia yer matimire nwangu jutingo cing malu, “maetie yer ma ku yo mapol jubed jutiu kude iayi maeni.”
Kit pidoic maeni jumie junwangu ebedo ber calku wel manok mi Bibilia ma ku kwo matek. Calu ma jupoi pi juma julwongugi Presbaterian ku judongu ma winjo migi oketho wayenyo wanyang ithe lembe mange kud “ibuku mi kwan ma malu matek”ma ka wa pidu pire juma julwongo Methodis ku judongo migi ma gi telo wigi ma gi tie ku copo .
Waraga ma gwokogi ni ai kud ithe lak mi lembe eni jutingo cing, nyoke jubolo kwir (manwangu juryeyo cingju malu). Maeni otie tung tung mi lembe mi Grik kit ma gi tiu kude. Rwoth mwa onyuthu atira ni jukwenda, “An ema goyo wiwu man m’wiro wu” (Yohana 15:16) maeni re m’utie yoki bang jukwenda isawa nica, giweco pi wir giwacu “Atie japonji ma juwiro man jakwenda.” (1 Tim 2:7). Ento wir maeni, jakwenda ugonyo atira, “ebedo ngo wir mi dhanu”mania ngati wiro en ungo ento nikum Yesu Kristo man Mungu ma wego. (Gal 1:1). Ceke magi tie wathkum ma juwiro, gi ribri ku jawic man ma gi tingo kum judaru wirogi, ongo nia nyo iandha nia gibed jukwenda calu Paulo, ento gibed jutic (bong) mi lembe mandha calu Paulu, ento gibed jutic (bong) mi lembe mandha, ku bangati calk u giramiya pare man kare mumiyire (Isa 61:1).
Kum ju apar wi aryo ema juwiro ni bedo jukwenda nyoke juwange ma koya – jutic magi yikiri ni bedo judongo ma ni kum yer mir udul dhanu (Eklezia) mi giracwia manyen, ni kum cing gi magi ryeyo, “calu ma nen malu, wa gwoko maeni calu cik mi dongo; kum jukwenda gi tiu ku dhu Grik eni mewecu kude pi rukani ma Titu obino kude ni doko jakony. Oketho ewacu, en eni jugoyo wie ni kum Kanisa re kara ecopo wotho kara celo kudwa.” The lembe ma nia en anyoli mir Italia maenu uai ikum the lembe mi Grik (Kirotoneo) maeni mudaru nyuthire malu, the lembe ne nia ma judaru yero. Ku cing ma cwaya malu man, ku mange “the lembe maeni” the lembe maeni utundu ikum jukwenda gin gigi de jugoyo wigi de ni kum yer ma kumeni. Ongo nia jugoyo wigi nyoke juyerogi ndhu gibed jukwenda, ento gibed juwoth juwang jukanisa ikind cokri migi man ku pidoic, ikit ma gi copo pido kude pi lembe maeni.
Nyuthu nyuth, tek ebedo, jukwenda mange ubedo kawotho ma juyerogi ngo nyoke ku kony pa jukanisa mi Antiokia (2 Tim 1:15) pi kare ma jukanisa giweko dhanu ubedo agonya pi timo tim calku giramia pa ngati an ajakur piny maber calk u ngeo ngec. Eklezia (Udul dhanu mi cokrei)gi copo jolo nyoke gi ketho ngatuno calku tic ma jukwenda ubed utimo, kadok juwang gi makoya; man jukwenda de gi jolo nyoke gikwero lembe mange ceke- kubang ngati ucaku tim pi bedo agonya mi ngeongec.
Ento, wir pa judongo obedo ope, kumange mapol. Enyuthire ilemb’ariba manyen musagu mange ceke nia goyo wici? Kum piny mange ope manyuthu nia jumio copo nyoke kare mi yero calu ma dhok mi juwirok (English) ku lembe mi wir majutiu kude kawoni ikakaka ceke mi jurudini ni lubre ku karatasi ma jumio man jadit ma juwiro jayer lembe ku mange mapoli? Wa bi pimo penji maeni.
The lembe pa wir, nilubre ku judongo, jutiu kude ikabedo acel, kende man maeni juloko the lembe mi dhu Grik odoko tung (Kathestemi) mube nyuthu the lembe ne nia - “Kabedo, nyoke bedo piny” manok “ni bedo piny” – matek. Lembe maeni otie i Tito 1:5 “ni bedo ithe cik mi piny ma jucimo wa ikume man oketho jiwiro judongo kubang adhura, calu ma judaro kethi” - calu ma adaru yiko, ibibilia mange “calu ma amio ko iri aloka loka.” Calku wang lembe munen nia Titu jumio ire tego mi cimo judongo, calku gwok mumaku egwok kude udul dhanu (Kanisa, Eklezia) man calku neno mir ungu moko majulwongo mi rieko mi Jukanisa mi (Episcopal) gi mio cik mi yom. Ketho, jumiyu Episkopol man Methodist – Episkopol gin ceke gitie ka weco pi bicop mi kathere mi jukwenda icopo ma juyiko, ikabedo nyoke ma jucimo, judongo mi wi udul mi cokri – mumbe ryeyo cing nyoke yer pa kanisa.
Wi lembe maeni obedo vuja madit pi kura tim ne; ento enyuthire nibedo cwak ma goro kinde ma ka wa gwoko kude lembe m’ular ukadhu – “calu m’adaru mio iri aloka loka maeni man der m’unyuthire nia jukwenda ii andha gimio ngo aloka loka ni Titu nyoke yo moko ma gi nyuth ma tung mukoc ku pa (jakwenda) ma gi timo ku the lembe maeni , kum adwogi mi jukwenda obedo ka dwogo, gi bedo ka loko dhok matira, ma ebedo ber mandha: “Man kinde ma gi daru goyo wi judongo ma gi cwayo cingi kubang Eklezia, man gi rwo ku jwigiri ma gi miogi ni Rwoth.” Tic mi jukwenda 14:23.
Jukwenda gi bedo ngo ku pidoic moko zo de man gi medri ka mio lembe mi juk ni Titu, ma gidaro koye gimie ibang utumego kum engati m’andha jatic mi lembe m’andha, maeni re kende ngo m’ubedo ipidocwiny gi, ento ndhu ber ibang utumego man gin ceke gibedo julub; ka ebedo kumeno ngo, jakwenda man julub ceke idagu tielo maber m’ubedo ikabedo ceke mi kare m’umiyire ikabedo pa Mungu – mutie ii Eklezia, itim m’umaku ubedi “omaku wapim tipo (ponji man japonji) ka gi tie pa Mungu.” (Yohana 4:1).
“Ka tekne ngati moko ube wecu m’eweco ngo calk u lembe maeni nyuthu nia der upe iie.” Man ni ai kud ikum maeni ebi lokre cen kud iyoo ne kony pa jakwenda; wacopo ngo ni bolo kwir mange m’ukoc ku maeni kadok ku yo moko ci wacopo ngo ku the lembe ne ni jolo juponji, judongo, ku mange mapol.
Kadok igin moko mabibino kadok ber kadi rac kud ibang Eklezia maka umitire – kadok m’umitire ku yer, calu ma juketho nyo ngo; ku the lembe ne nia Titu ubedo acel mi kind judongo ma jucime ku bang utumego ngo re juyiye; dong pi kare ma rukani ma kwiocwiny ubin unyuthire iie? – Rukani ma mi kwath nyo tim mange mu timire yoki bang jadit mange, maeni ceke obedo ku the yik pa Kanisa, ma gi daru? Iponjiri ne obedo ope.
Julam ma ajoga, man ponji ma pa Rwoth ongo man pa jukwenda apar wi aryo de ngo oketho lemb ponji maenu ubedo yot ni kelo pokri ikind jumaleng igi pokre odoko klasi aryo matung tung, lwongo “teliri” man galu. “Maeni en etipu mi julam m’ajoga man japiem Kristo m’asu gitie kayenyo ibang Rwoth pi gira laga pa Mungu kuyo moko kende kende tek ecopre – kungete moko kara ebed ni mi kasegu macopo nyuthre ikind udul mi ka cokri pa Rwoth man jukwenda gibedo ngo ku yik mi judongo ento jukanisa re (Eklezia) calu wath kum Kristo; man kadok igin m’utimire ditu nyo woro ubedo ni judongo ma gibedo mandha, calu jutic pa Rwoth man Kanisa, ebedo ngo nia giyikri pigi gigi ongo nia giyikri pi judongo mange dong omaku lwak mi cokri enu em’ufoi umaku gingei gi de, omaku giyikri pi bero mi jukristo man tego mi der mi lembe pa Mungu, ka ceke gi yubri pire ongo mi cungu nyo mi woro. Ongo mi bedo nia gi judongo, ka kumeno, moko obedo ku copo ma ngati miyire en gire iandha, mae bedo calku yik pa jukanisa re, wath kum Kristo man ni yikri gin gigi man I poko lembe ma pigi ceke, maeni obedo ma mir acel – iklasi pi nyuthu nyuth kubang utumego ma ebedo ngo nia gibed ku cwiny mi yikri nia ebed jadit – nyo ku tego moko, man gibed gi yikri ni bedo ii acel kubang Eklezia m’utie wath kum Rwoth, magi yikri gi koyiri de ikum tic mi timo tim.
Omaku ongo umego moko opar ni bedo jatela iwi jukanisa, juwang gi, ku mange mapol…. Mu mbe yer kadok wec moko obedo ope ni lubre ku tego mi jol mi woro judongo ii Kanisa ceke ii cokri migi pi yer – mi kum cing ma jutingu pi yer. Gi yiyo iyer mapodi kum ni timo omaku olubre ku cik mi lemb’agora; maeni re m’uromo pi judongo man nimedo maeni. Dong omaku jupoi Eklezia pi tim migi man kare migi mi cimo judongo inying Rwoth man tipo – calku foc pa Mungu, yeny pa Mungu. Ni medo maeni, lemb’agora maeni uyikre ni lubre ku lwak mi Eklezia ii lembe ceke man timo tim pa judongo ne, calu ma gitie jutic (Bong) man ju wang gi, gicopo kajai ni lembe pa judongo ne de man cik pa lwak man gicopo ketho pidoic migi matok cen igi de man gicopo ka weco nia “eni dhanu para” – Nwangu umaku ewac nia “dhanu pa Rwoth ma atie ka timo ikindgi.”
Pirango ma the lembe maeni obedo kumeni, lemb’agora utie atira, ku bero ma junyang iie man ma judaru yike nyenedi? Ni kum kura mi dhanu umaru ka juwore man ni yiko nia ebed kumeno, man maeni ukelo podhu m’ubedo ayika pi kuru kisa maeni; nikum welgi obedo dwong pi oro maromo pier abiro; ni kum dhanu m’umediri ikura ma migi ma kumeno man udwoko gi ithe gony ma karacelo ku Kristo m’umio gony. Ekumeno, igi, jumapol gi podhu itego cwiny mi kura mi the kwaru mi Babeli m’ubedo atira ma gi copo kwanu kude wi lembe pa Rwoth ongo.
KARE MA RUKANI M’UMAKU JUDONGO ENU GIRI IIE
Lembe moko m’uwecire obedo ope ni lubre ku oro m’umaku judongo eni giri iie ka jutim yer mange iie: tek wabedo, kakumenu, ibedo agonya itimo tim pi oro man poko lembe mi kum penji. Dhanu mapol gitie ku pidoic mi bedo judongo, nyoke dongo ikind utumego iikind jukanisa, man kara gibed jutim man iribri mamalu, man tek kumeno ngo omaku gibed calu juwang gi – juyer lemb’anyonga, juponji, jukwath. “Judongo ma mon” ma inwangu sawa mapol gi mito woro ni kum jukwenda ma nok ne ku lemb kony uketho moko jugoyo wigi calu junwang judongo nyoke junwang juponji, ilwak mi Eklezia. Jumange gi bedo m’uromo ikind timo tim mi Eklezia kara gicopo bedo m’uromo kakare mi tic madhe nyoke jumange gibedo ku tego, ithe nyuthu nyuth m’akoya, ku jumi kony madit ikare mi timo tim ijukanisa. Iworo, nyoke pokri – inget Katumbila mi Katumbila mi Katumbila mi oro – manen nia ribri mi sawa mi timo tim copo bedo kude – waraga omaku obed utie tek etemo ni timo, calu ngati m’ular ubedo mir acel utimo tek ebedo ber man tek ngeyo kisa ma ebedo ngo ku cik nyoke lemb kony ma bibino nyoke juk moko, ebibedo ni kum ngati acel acel m’ikind lwak kit ma gi yio kude ibedo ber ma calku yeny pa Rwoth kubang ngati acel acel.
WEND’ JUDONGO
Wel mi judongo ne junyuthu ngo ilemb’agora, ento, the lembe ne otie, musagu ceke elubre kud udul mi Eklezia tek ecopre – ma wel dhanu utie, ku mange mapol de. (Ngati ma woko muparu apara ni bedo juyic man mu miyire zo; nikum lembe man tim ma ecopo nyuthire ni mio lemb lewic ongo nikum yioyic man m’emiyiri pi kare malac kadong jubin jugoyo wie ni bedo jatic) nyo jatela.
Wabedo ku kisa ikum dhanu mapol mange gibedo m’uromo ngo man mania tek ne kit yo mi ketho cwiny pare obedo ber. Kit juyer lembe mange ma calu uyer lemb’anyonga inwangu tic migi caku gonyo lembe ikumgi nyoke kungete moko isawa mapol, kubang Eklezia omaku gibed magi kwanu kwan maku ngeo ngec ma malu pi lemb’ayera kara gibedo ku ribri ku juponji kara gi medri ni cidho iwang gi ikabedo mi timo tim. Tek jadit moko nyuthire ku kumira ikum jumange man mubedo kupidoic mi sendo gi pi bedo jatic m’umaku utim ikindgi ma re jupoi pire nia etie m’uromo ngo re emedre asu; ma re ngati moko mange mbe m’unyuthire ma jucopo ni yero – m’ubedo m’uromo. Kanisa, calu m’utie wathkum Kristo, umaku gi bol kwir kum gi yio ni jawic ejowic uyio gin i bolo kwir maeni.
Ku ngete moko gi mio jadit ma jugoyo wiye ma junwange enyuthire pi timotim maeni ma’etie ngati m’uromo ku yik pa jukwenda – Kadok bor maloyo judongo moko umbe maloyo ngati acel m’unyuthire, imondo itela, ndhu omaku junwang ngati m’unyuthire pi timo tim, ma umaku rombo ubed kud adwogi maber, karacelo ku Bibilia m’utie buku m’utie ku wilembe man karacelo kud umego Russel m’ubedo juwang isawa calu japonji pi kwan man iot madit – maetie jadit ma jugoyo wie, tekne in de kumeno.
NGA MA UMAKU UYER JUDONGO ENI MAN NYENEDI?
Ndhu Eklezia (m’utie kum – umego man nyimego), ma gitie giracwia manye, maeni re ma gitie ubol kwir nyoke juma copo yero yer. “Ju ot ceke mi yioyic,” juyic m’umiri ngo, gi mbe ku maka migi ikum yer maeni; nikum foc pa Rwoth, ni kum wath “Kume,” kum ginwangu kum tipo maebedo kude ngo , maeni macu. Wathkum ceke m’umiyiri copo ka bolo kwir, man moko kindgi ci copo royo nyingi pi lwongo mi rombo ceke ceke m’utie ku the lembe moko – re eromo julwong nwangu podi yenga moko udong iwang gi pi yer, masagu jugwok sawa pi yikri.
Kum sawa mange jumoko copo kajai nia yer omaku jubol kwir ku karatasi mi bolo kwir, kara dhanu ceke copo bedo agonya iyo ma gifoyo. Ma adwogi omaku bero obed otie karacelo ku yik ma kumeni eber ungo tek bero ope:
Nying malwongire, kum judaro lwinyo pi woro man kura – mi gyeriri ika there mi jukwenda ku yik mi tingo cing pi yer. “Kubang ngati omaku okwan ende etie ngati m’ucungu pi yer man ni cungu atira ni cidho iwang, re, isawa marom, ku mer man bedober. Ku yer, omaku ibed ibed mi poi, nia etie foc pa Rwoth – ma ewecire ni kum wathkum nitundu cil itego mi yikrine. Ngati acel emutie pi gony ma copo nyotho kare maeni, kisa moko mbe acel de mbe maloyo wadi ndhu juyic ema gitie, man ema giwecu, kum gitie ku ngeyongec pa Rwoth.”
JU MAPOL GI YIO NGO
Ikum lembe mi lwak mapol gimito yeny migi ema upong nyoke juyi; ento ebedo atira ibang Eklezia pa Rwoth re kumeni ngo, nyo wathkume ka kumeno, dong omaku juketh maeni itic, edong ekelo bim mi dhau enyuthire man egam eketho woi ku teliri nyoke ekelo tingo yo mange. Umego ma gi jolo ni yeyo lwak iyer gibed ku gwok ma gi jolo foc pa Rwoth, “moko m’usagu lwak mange. Munge jurucungu ebedo yot ni mio kony ci ceke nyoke bedo kago iyo ceke magi bedo yot pire, nikum yer yoki ngei yer de, yo ngeye gibedo yenga cil yo ngei yenga, cil magi dhanu ceke giyi pi ju aryo nyo adek nyo m’urombo ku pidoic ceke. Ento mer manjaa ma pi Rwoth man pi lembe mandha m’unyuthire.”
Karacelo ku rwo pi gwok man nibedo kungeo ngec ma ngati man ku wadi iworo de, ma giramia ceke omaku ubed marom, kara jubin junwangwa ma wabedo yot ni ribri ii poko lembe ma nilubre ku wilembe mi yeny makoya. “Dong kud watim gin moko ku dhau nyoke kitingiri.” “Dong watim idikiri mi tipo ikwiocwiny.” Filipi 2:3; Efe 4:3. Dong cik marom m’unyuthire ni lubire ku kony ma nyimego, ma bero migi jugwoko ni nyuthu kit ma gi nen kude (nen 1Tim 3:8 – 13) maeni ma bi bedo ku kit ma gi nen nia maeni ngati ma jadit ma ka tek ecopre, ni medo maeni kadok iponji man bero mi tipo.
NYUTHU PI TIC NE
Calu madong unen, judongu eni omaku gi bed madong unen m’akoya ku bang ngati acel acel nyoke itimo tim yo bang jumange de – kum mange mi ponji, jumange gijuwec magi wecu ikind lwak nyo juyer lembe ikind lwak, pi juma gi juyer lemb’anyonga, ma gi miyiri pi ju ma gi juyic ungo, jumange jukwath ma gi tingo kude ikabedo ceke ma gi neno kude bang udul ma nyanok eni iyo matung tung ma pi kwo migi ma piny kadok iyo mange ceke. Oketho jakwenda Paulo onyuthu ni judong Eklezia mir Efeso ma emiyo iwa de ceke tic eni kubang ngati m’umaku ebed kude man kara ebed m’uromo igiramia mibedo jakur. I lembe pare omaku ebed m’uromo ebed ku wange, om aku ebed jarwo ma omaku ebed ma dhanu gi poi ku pire. Pi timo tim ceke m’ejolo kude pi jadit maeni pi tic matung tung i yo de matung tung.
Ewacu: “Dong iting kare maeni, ka kumenu, in giri, man ni udul ma nyanok, matipo ma leng ukethu idoko jaleu iigi (the lembe maeni ka ceke nyuthu jaleu) kara I mi cam ni Kanisa (Eklezia) pa Mungu (tic mi jukwenda 20:28). Aha, eyo kum jadit eno omaku miracle ekurire gire, wek nyathi woro mi kabedo maeni iie jumi gi yung man Rwoth, man wek gi par, pigi gigi nia giwek copo man woro maeni jumi ni jawic – jakwath madit. ”
Omaku emi cam pa Rwoth ni udul ma nyanok kum egorire, ibi mio cam ni udul ma nyanok calu jakwath. (Isa 40:11) kanni, kakumenu, tek ngati moko acel jugoyo wie ni bedo jadit omaku enyuthire calu jakwath madit – kara ebed jam tic nyoke ni kum yo ma jakwath madit mir udul ma nyanok ma ecwalu kude cam m’uromo inindo ma kakare. “Piny ma nyen man m’uti.”
“Lwiny utie ni jukwath (bong) m’unyotho man m’ulalu urombe para cen! Rwoth uwacu, ka kumenu, Rwoth Mungu pa Israel ebibedo jadhu jukwath maenu (bong) m’ulalu udul ma nyanok man elyeu gin go de: nen abi liewi ku timo tim peri marac ne, Rwoth uwacu …… man abi tingu jakwath mange iwigi ma copo mio igi cam: man lworo binego gi kendo ngo musagu gin manyayo ndiri bibedo ope” Yeremia 23:1, 2, 4.
KETHO CING PA PRESBETARIAN
Coko dhok m’ubedo ubedo pi lembe atuca ni lubre ku ketho cing ma ju Eklezia mi giracwia manyen. Yongei dwi adek (5, 6, 7) kara gicidh ku giramia migi “maebedo ikind gi ku bang gi zo ikanisa ni giranyutha. Ee jukwenda gi ketho cing gi iwi juyic m’umiyiri ceke man ngati acel bedo ku giramia ni lubre – “lembe matung tung” ku mange mapol. Ku m’ukero mi tipo m’umiyire ku bang ngati ubedo man gi bedo. Ngo ku karatasi m’unyuthu ponjiri migi, nyo kare ma jumic nyoke kadok wir m’uwirire ku bang ngati moko, ma wa nwangu Stafano, acel mi kind jukony, ma gi bedo ku pidoic mi lemb’ayera ma ular ubedo ku kwonga yongei jadit ni ketho ayi mi lematuca karacelo ku rimo. Maeni re ma ubedo ku the lembe mi ketho cing m’unyuthire ni kum jakwenda m’uromo man pi mugisa.
Ketho cing pa Paulu man Barnaba ubedo ngo ma nia jumio ku kare mi lembe’ayera; kum gi daro yikri pi bedo judongo man gibedo juyer lembe ikanisa mi antiokia gibedo pi oro mapol. Ku ngete, gibedo juyer lembe ka ceke, sawa moko kende kende. (Ni lubre ku tic mi jukwenda 9:20 – 29, 11:26) maeni utie the lembe mi ketho cing ma the lembe ne kendu kende jukethe ni uyer lembe ma gi jutic ma gi juwoth ma utingire nikum Paulu ku Barnaba – ma gin kanisa mi Antiokia ma gi ribri itic karacel man ma gi sendri cil ni cidho iwang gi.
Gin mutimire iketho cing pa Timateo iwi julub wadi iwangayo mi timo tim m’unyuthu gonyo lembe m’uromo, nyoke nyuthu ketho cing gi kara tek ngati moko ulokre ni wok kud ican me bedo iie, Timateo ubedo konyo gi ilembe ma ku menu, ma umaku, kaka tek ebedo yot, omaku ngo iandha nia ju mii sawa mi caku nyuthu ngati acel m’utimo rac ikum urombe pa Rwoth ma kind tim mi kasegu nyo mi kind lemb ponji ma rac. “Ni lubre ku wi lembe mir acel (1, 2, 3, 4) bedo ilwak acel gin ceke gibedo ku ponji acel; manyinge lwongire, ecalu ma jupimo nyo m’ukethire – ungo ma nia juketho cing mi mic kadi nyo copo”
TIC MI CUL
Kura mi tic mi cul, kawoni ceke man umaku wake wapoi nia jumapol gicopo ceriri ngo man bedo agonya de upe, watie ngo calu Kanisa ma kwonga pa Rwoth mwa man ju apar wi aryo ma egoyo wigi. Dong ni lubre kara ebed yot ni poko ikind lemb’agora ma ju gwoko con, mi can – dhu, ku ngete, Yakobo man Yohana man Matayo. Calku kura mi miyiri migi calu julawi, Juyahudi inyuth migi ma gi tinge gitiu ku piny ceke mi jurudini nia maenu utie pi Mungu julub igin ceke jagwok piny migi, obedo Yuda (Yohana 12:6, 13:29), man inyuthu nyuth migi zoo gi rwinyo gin moko ngo; kadok ebedo marom inyuth migi nia gibedo ngo ku lembe moko mukanire ikindgi kadok ku lembe mi konyiri ika gwok ma jugoro kude lembe pa Rwoth. Gi geno wego i neno pare, man kare mi woro pa nyimego m’utimo tic ire (man pare) pi lonyo mesagre kude. Nen Matt 27:55, 56; Luka 8:2, 3.
Lembe ayera pa Rwoth mwa man lemb’abola jugam jubedo ku lembe pa sente, ma ecopo nyotho kwo migi. Piny ma junyuthu pire muloyo ceke bedo ombe ku ngiri ic pa jadit man ceke megoyo wigi. Ma ee ngati acel m’akoya, Yuda obedo eni kende m’ebed ejolo piny migi ceke, man ava piny oketho etuc ni podho. (Yohana 12:5,6) Mar ma jumaru kudu sente man nyuthu man maenu etie caku kura tim mi Babeli matin m’usagu egam ebedo ku tego matek isawa maeni; man kama tipu obedo ope ikind dhanu m’ubedo ku yioyic mandha kawoni, calu ibedo nuti pa Rwoth ma kwonga, uketho ewecu dit akeca ku kisa karacelo ku ju ma gitie ka kwanu kum gitie waraga ma kwo, ongo nia giribri ku ponji, ku yo ma enyuthu ku the lembe pa Rwoth ebed engweko calku sawa mi “pala cam” tic ne nia kubang ngati miyire eyikire pi sente; man gibedo ku gen nia tek ebedo kumenu, giyio de nia maeni otie ngeongec pa Rwoth.
Wek kit kurakwo mi ngom kum nyothojo man lonyo juyenyo ikabedo mi kuloka nyoke iyo mi tic ma ju somo kude pi ngeongec mi kwan; ento wek kubang ngati m’ubino itic mi lemb’anyonga pa Kristo pi piny moko mange ikura matung maloyo mer ma jumaru kude Mungu man pi lembe mandha ma n pi utumego: en emer miyeny mir anyonga ikare mi lamu lam ebedo yot man lonyo man woro mi dhanu ongo nia wad weke ebed leng, ento ku cwiny mir adunde. Ento ecopo timire, jukristo maku nying gidongo madit. Man calku ngom, man dhaku pa jatic mio woro karacelo ku wi lembe mi bedo leng ebibedo leng ceke ceke, bedo leng mi leng man docta mi cik; man karacelo ku woro man wilembe ma jucidho kude iwang ikum cul – ongo calu paru pa jatic, ento ni kum kura ma jutimo kudu tic mi kuloka itego man kara unyuthire ni udul man lonyo mi dhanu. Ekura mir adwogi ne elubre kumeni – “Kum julam gi ponjo nia juwinji man jubila kakumenu jokoyo sente moko igi; re gi kwanu kud iba Rwoth man gi wacu, Rwoth ope apeya ikindwa? Piny moko marac bi bedo ngo ikindwa.” Kum jukur gin abinga; gi ceke gi jukusegu, gin ceke givuyu calu – gwok, gicopo ngo vuyu; migi gi leko lek nyo giweco kud iwang nindo migi; gi junyap, gimaru riprip (yot igi). Eyo, gi jungiri calu gwok ma piny rom wange ngo; man gitie jukwath manyang ungo; gin ceke gineno yo migi gigi (peko), kubang gi acel acel bedo ka geno pi ngete pare gire (dini). “Gi bi cokri pigi gigi pi japonji ma gi bedoku ith ma gi winjo ngo (kum gitie ku pak mi dhanu) igi man gibi loko ithgi ikum lembe mandha man gibi lokri ibang ba dwol matije mbe.” Isa 56:10, 11; Mika 3:11; Filipi 3:2, 2Tim 4:3, 4.
Jumange giparo ka gi copo kwero cam malac man macam ope – man ilwongu mi ngeongec mi lembe pa Rwoth, kum jutic uromo ku winjo; “man ilembe pa jukwenda tekne wacoyo iwu gin matipo, ebedo piny madit tek wakayu gin mi kum? Re omaku wa poi de nia ikum lembe matek ma jugonyo ilembagora unyuthu ngo nia wel cal nia obedo utie, ento omaku wabed ma wa yeyira giwa. Imaeni jakwenda obedo kanyuthu pi gwoko kare maeni, kadok ma wacopo bedo ku kasegu ngo calu thwon dhiang omaku obed agonya ma ecopo nwangu kude pire gire, ento omako ngo emedre kude. Jakwenda omio iwa lembe mapire tek matimire itic, oketho ewacu; an anuru ngati moko ngo; ayenyo ngo piny pa ngati moko ento inre man abedo ku yom cwiny pi timo man omaku igwok piny piri giri; kadok lonyo masagu m’uketho ameri nyanok ndhu ameri. ” 2 Kor 12:14 – 15. Ni lubre ku dagu tielo pa Yesu yeny ne otie ngo nia otel wiwa iyo mi cul: kadok yeny ne idagu tielo pa jukwenda madit, Paulo kud iwaraga pare, yo ngei nyuthu maeni kara ipenjo calku ngom pi gin ma yori i tipo m’umbe ingeongec pi poko lembe macu, uketho ewacu iwa iyo mi timotim ithelembe mi lembe maeni:
Ayenyo ngo mola matar kadok mola ma kwar nyo kid mir apal, ungeo giwu kumeni (par) atimo tic para gira ku cinga gira pi konya karacelo ku juma watimo kugi bende. Anyuthu iwu piny ceke, rukani matimo kude ma umio kude cwak ikum jumangic man kumaeni upoi ikum lembe pa Rwoth Yesu sagu gamu. Tic mi jukwenda 20:33 – 35.
Tek jumange gi bedo kutego maeni iwiwu, wabedo kumeno ngo masagu ongo? Ento wa timo ku tego maeni ngo, enre wamula ku gin ceke, kara kud wa cer lembanyonga ma juboth kudu pa Kristo 1Kor 9:12. Man kinde ma ani bengwu macan piny bende nikuma, abedo tern i ngati moko ngo: Kum umego, kinde magi ai imegodoni, gin ema gimio mukabu can piny ma ni kuma; man igin ceke akura gira kara kud abed ni ter iwu, man abi gwokra gira kumeno 2 Kor 11:9.
Gony mwa atie marom ku jukwenda ni lubre kugi; man calku kuragi itimotim dong walubu dago tielo migi ii the lembe ceke. Ma pa Rwoth pa jukwenda man ku dikri migi de, magi wotho kudu, man magi mio kude sawa migi mapol itic mi lembe mandha, kakumeno wacopo jolo miyiri giju kuyoki bang utumego ni rombo ku wel piny ma jutimo kude man cal madong edaru timire kakare, calku ketho cing iwi Paulu man Barnaba, kinde magi ci caku woth migi mi lembayera ikabedo matung tung iwothu wang mir acel, enen nia jukanisa ema gibedo ayika pi lembe migi mi wotho eca gi. Man magi lokri gi ribri karacelo itic migi gikugi.
Oketho tung tung obedo ope, atira kadok atira ngo de, oketho judongo no timo ni jukanisa kadok ipacu kum gitie kajolo cul nyo wel mi sente de; man wa yio de nia kubang Kanisa mathindho thindho gitim tic mi timotim ni wathkum gi – nyanok nyo madwong, madit nyo ku the lembe. Lembagora ku kura mi tipo konyowa pi lembe mi yotkum: Etemu ni coro wa woko i yo matung tung ceke ma wathkum eni copo katimo calku giramia mi tipo, man telowa ceke ni neno nia Rwoth ema otie jakwath mandha maloyo timo mi winjo calu wel mi juponji m’ubedo m’umedri ingeongec migi magi rom kakare, dong wawek lapor mi jukanisa mi Antiokia wabed wa poi ikum gi dong wawek jumange abed ma juor ni yero lembe ikabedo matung tung magi nyuthu pi wek midubu ku mange mapol.
Ka ebedo kumeno ngo, tek guriri onwang gipong itimotim madit acel man umego copo kumeno ngo, tek guriri onwang gipong itimotim madit acel man umego copo bedo ku bero ni mio sawa mi tic ne man mio tic mi wothu man tekne miyire gire ma enyuthu nia eromo sente moko obed otie pi woth enu, omaku jungei nia lembagora ope m’ucwaku maeni ento judongo m’utie m’utimo man Eklezia m’umio kony gicopo nineno nia wel marukani ma umaku jumi re ngo musagu the lembe m’umaku ekwo wel ne kum ejatic man karacelo ku ju ma gi kwo kugi ibedo agonyo iwie. Man piny mange otie kit ngati copo karomo nibedo jadit ma telo wic; isawa mange tipo mi Babeli copo ka nyotho ngati no, calu kura Kanisa, ma ku nying, kara yeny ne mito obed mandha magi dongo kude.
NGETE MIR ACEL
CIK MAN WORO II GIRACWIA MANYEN
BONG/ JUTIC
Ni lubre ku wi lembe maeni en eber ni gwokra artira ingeyongec ma mwa nia Kanisa ubedo ii acel, man nia Kanisa mular ubedo con ingom gibedo iacel, kadi ingei ma gi pokiri ikare ma nwangu gicoku dhok gi nyoke, ungu, kubang pokiri mi ju Eklezia.
Ka ku menu omaku gipoi nia Rwoth re mutie jawic man omaku ijupid ikum jukwenda apar wi aryo magi ceru apar wi aryo m’uryeny iacel gibedo Juponji, gibedo dhanu makoya ma Rwoth uketho cinge iwigi man getie ka tiyu kugi kum gitie ka weco lembe muai idhoge gitie ka gyero kude Kanisa ikabedo matung tung, ika cokri matung tung kubang oro matung tung m’ukadhu.
Kubang ungu mi cokiri nyo eklezia kadok dhanu aryo nyo adek – magi bedo ku yeny ma miyikiri iyeny pa jawic ni lubre ku calk u timo tim ceke. Kara gipong wi bedo iacel kara cello ku kanisa ceke. “Caku yioyic ma leng” ii lamu lam pa jawar man lembe angola pa Mungu – ikaka ceke. Magi bedo kud anyonga ni winjo peko migi de man ni yikri iandha ni Rwoth, calu en re m’etie Janen witic, calu ceng matin, calu mi dwi mange ceke, m’etie ku jamb tic makoya pi timo tim pa Kanisa cekecalu m’etie ka tiu ku wath kum ungu mathindho de. Ma gi neno kude bang Rwoth man mi yikiri mi kura mi jutic ma etie kude – ijwigiri, ketho cwiny, ma adwogi ne bedo mandha, atira ilembe mandha, gimio nyuthu nyuth mi wir mi tipo man timotim mi tipo. Magi yikiri pi genogen matung tung mitim mi tipo – magi yikiri pi geno gen matung tung mi tim ma cande unego Kanisa, man mi “cemo mi sawa ma kakare.”
Lembe angola m’ungolire ni kum jadit ma gi bi bedo ku poi ma koya, ni cidho iwang calku lembangola ma koya ma rukani mi mugisa mabibedo ajiki mi oro ne, man kara gibin i poko piny ma nyen calu bende piny macon ni juot m’ubedo juyic mandha ni lubire ku yo mu lubre m’efoyo en.
Matayo 24:45 – 47.
The lembe ne, ni lubire ku yo mi mugisa, Rwoth en gire yeny pare otie mi neno man atira wath kum ceke mi kum gi ribiri ikum wic gibedo ku tego cwiny man magi tie kaneno pong mi lemb’angola pare. Ento, tek ebedo kumeno ngo, dong omaku “wapim tipo.” Omaku wapim lemb ponji yoki bang ju m’uponjuwa ni pimo nyuthu ngo nia rwinyo tego cwiny ii ju ma giyikiri iyo ma koya mi lembe mandha; ento maeni nyuthu yioyic mandha calu ma etiye ponji ni dhanu ceke. Man ni ju ma giwinje; Nyuthu nia ni ju m’uwinjo dwal etie dwal mi dhanu ngo, ento dwal jakwath madit; re giyeng ku lembe man gimaru gi – mer m’unyuthu gi man ku lemb kony igi. Inwangu wath kum mi kum moko gi dongu matek man nyatho tho irwoth man itego mi tek pare masagu ju mange. Ni kum bedo ayika ni lubu tok tela pa Rwoth man iyo manyuthu ribiri mi wath kum eni ceke, gibedo ku kisa iyo ceke, lemb ponji ceke ni kum yo ma rwoth omio nikum cokiri mi jamb tic pare ii bedo nutu mir arionde (Mal 3:17; Matt 24:31). Ecopo ribire ngo, kadok, kara cello ku yik mi cik ma kubang udul ma nyanok, nyo Eklezia. Kadok ebedo, the lembe cungu nyoke yikiri maber ku the cik m’utimire maber man juma pol magi rom ma gi tie kutic mu rom kakare, man ma iajikine obedo kudu ling ingete pare. Tekne rombo ne obedo wel dhanu ma nyanok ma calku dhanu adek nyoke abic nyoke apar, ecopo bedo, tek ebedo kumeno ngo, dong omaku junen bang Rwoth iyo mi gwok calku wel dhanu ma gi yikiri ni bedo judongu. Nyoke ju ma gi mio lemb juk acel mi lembe man ma gi bedo ayika ma gi neno kude yo mi lembe maleng ilembe mandha. Ma gi tie ku ponji, ma pyemire ngo mi kit kura ne. man ma ku tego ma gi nyuthu ipacu migi ku mange mapol.
Tekne udul ma nyanok maeni gibedo ku lembe man tipo pa rwoth m’utie iwang gi man m’ucwalu adwogi mi ribiri ipoko lembe, ma calu ma ju nyuthu ni Bong/ Jutic igoyo wic migi, dong omaku ebed ajola ingeo ngec pa Rwoth ku wi lembe – nia ngati ma ju goyo wie etie jatela igi, itimo tim ceke, dong ebed ku beru man ku midu mi wel ne. Tek kumenu, nyuthu nia gwok midre pi timo tim ne kara kit goyo wic mange kara kud oyikire mubedo ngo ku pidoic ma ju yikiri kudu man ku rwo matimire. Ka kumenu omaku ju mi atwonga kara juyikiri ma podi, man kara ju yikiri con ni ju ma gi nyuthiri ni bedo wath kum mi giracwiya manyen (kadok utumegu nyo nyimego) ma ka edaru bedo ku ngeongec pa Rwoth calk u wi lembe – ma pi goyo wic nyo yer. Maeni ma ka etimire cal ku ka kare mi loko cwiny pi dubu man mi dwoko gin ceke cu man kakare bende man mubedo ajola ku yo ba Rwoth Yesu ilamu lam calu ma ungu mi ribiri kara celo ku Mungu, man mudaru yiko miyiri mupong iigi ni Rwoth, man ni ju ma gidaru bino ithe wir man ikare ma jumio ni juot pa wod. Maeni kende nyuthire pi ribiri man maeni re ma unyuthire ingeongec, iyeny pa jawic mi wath kum.
Maeni kende munyuthu ka cakri pa Kanisa, mutie wathkum Kristo, kadok jumange de, mapodi geno irimo maleng mapire tek, jucopo kwanugi bende nibedo wathkum mi “ot mi juyic” ma dongo migi de jubi poi pire.
JUDONGU MA JUWIRO GI KUBANG KANISA
“Man kinde magidaro wiroigi judongu kubang Kanisa nyo (Eklezia), man gigamgirwo ku rwo ma gi jwigiri kude, man gimio gi ni Rwoth.” Tic mi Jukwenda 14:23.
Ni lubre ku yik mi lembe ma junyuthu, karacelo ku kare mubedo igi ni lubre ku kura mi kanisa mular ucaku con. Kit dhok ma jutiyu kude “Judongu” calu ma ebedo ilembe, nimedo kumaeni juyer lemb’anyonga, jukwath, juponji man jubila (nyo juyer lembe iwang lwak); calu mubedo, etie lembe maeni “wir.” En esawa mibedo nutu mi lembe maeni ceke jutiu kude pi nyuthu anyonga pi loko ngati nino; maeni otie ngo nia thelembe eni ku dhu Girik. Nia otie kumeni dhu Girik the lembe mubedo iwi lembe eni. Nyuthu thelembe nia yer matimire nwangu jutingo cing malu, “maetie yer ma ku yo mapol jubed jutiu kude iayi maeni.”
Kit pidoic maeni jumie junwangu ebedo ber calku wel manok mi Bibilia ma ku kwo matek. Calu ma jupoi pi juma julwongugi Presbaterian ku judongu ma winjo migi oketho wayenyo wanyang ithe lembe mange kud “ibuku mi kwan ma malu matek”ma ka wa pidu pire juma julwongo Methodis ku judongo migi ma gi telo wigi ma gi tie ku copo .
Waraga ma gwokogi ni ai kud ithe lak mi lembe eni jutingo cing, nyoke jubolo kwir (manwangu juryeyo cingju malu). Maeni otie tung tung mi lembe mi Grik kit ma gi tiu kude. Rwoth mwa onyuthu atira ni jukwenda, “An ema goyo wiwu man m’wiro wu” (Yohana 15:16) maeni re m’utie yoki bang jukwenda isawa nica, giweco pi wir giwacu “Atie japonji ma juwiro man jakwenda.” (1 Tim 2:7). Ento wir maeni, jakwenda ugonyo atira, “ebedo ngo wir mi dhanu”mania ngati wiro en ungo ento nikum Yesu Kristo man Mungu ma wego. (Gal 1:1). Ceke magi tie wathkum ma juwiro, gi ribri ku jawic man ma gi tingo kum judaru wirogi, ongo nia nyo iandha nia gibed jukwenda calu Paulo, ento gibed jutic (bong) mi lembe mandha calu Paulu, ento gibed jutic (bong) mi lembe mandha, ku bangati calk u giramiya pare man kare mumiyire (Isa 61:1).
Kum ju apar wi aryo ema juwiro ni bedo jukwenda nyoke juwange ma koya – jutic magi yikiri ni bedo judongo ma ni kum yer mir udul dhanu (Eklezia) mi giracwia manyen, ni kum cing gi magi ryeyo, “calu ma nen malu, wa gwoko maeni calu cik mi dongo; kum jukwenda gi tiu ku dhu Grik eni mewecu kude pi rukani ma Titu obino kude ni doko jakony. Oketho ewacu, en eni jugoyo wie ni kum Kanisa re kara ecopo wotho kara celo kudwa.” The lembe ma nia en anyoli mir Italia maenu uai ikum the lembe mi Grik (Kirotoneo) maeni mudaru nyuthire malu, the lembe ne nia ma judaru yero. Ku cing ma cwaya malu man, ku mange “the lembe maeni” the lembe maeni utundu ikum jukwenda gin gigi de jugoyo wigi de ni kum yer ma kumeni. Ongo nia jugoyo wigi nyoke juyerogi ndhu gibed jukwenda, ento gibed juwoth juwang jukanisa ikind cokri migi man ku pidoic, ikit ma gi copo pido kude pi lembe maeni.
Nyuthu nyuth, tek ebedo, jukwenda mange ubedo kawotho ma juyerogi ngo nyoke ku kony pa jukanisa mi Antiokia (2 Tim 1:15) pi kare ma jukanisa giweko dhanu ubedo agonya pi timo tim calku giramia pa ngati an ajakur piny maber calk u ngeo ngec. Eklezia (Udul dhanu mi cokrei)gi copo jolo nyoke gi ketho ngatuno calku tic ma jukwenda ubed utimo, kadok juwang gi makoya; man jukwenda de gi jolo nyoke gikwero lembe mange ceke- kubang ngati ucaku tim pi bedo agonya mi ngeongec.
Ento, wir pa judongo obedo ope, kumange mapol. Enyuthire ilemb’ariba manyen musagu mange ceke nia goyo wici? Kum piny mange ope manyuthu nia jumio copo nyoke kare mi yero calu ma dhok mi juwirok (English) ku lembe mi wir majutiu kude kawoni ikakaka ceke mi jurudini ni lubre ku karatasi ma jumio man jadit ma juwiro jayer lembe ku mange mapoli? Wa bi pimo penji maeni.
The lembe pa wir, nilubre ku judongo, jutiu kude ikabedo acel, kende man maeni juloko the lembe mi dhu Grik odoko tung (Kathestemi) mube nyuthu the lembe ne nia - “Kabedo, nyoke bedo piny” manok “ni bedo piny” – matek. Lembe maeni otie i Tito 1:5 “ni bedo ithe cik mi piny ma jucimo wa ikume man oketho jiwiro judongo kubang adhura, calu ma judaro kethi” - calu ma adaru yiko, ibibilia mange “calu ma amio ko iri aloka loka.” Calku wang lembe munen nia Titu jumio ire tego mi cimo judongo, calku gwok mumaku egwok kude udul dhanu (Kanisa, Eklezia) man calku neno mir ungu moko majulwongo mi rieko mi Jukanisa mi (Episcopal) gi mio cik mi yom. Ketho, jumiyu Episkopol man Methodist – Episkopol gin ceke gitie ka weco pi bicop mi kathere mi jukwenda icopo ma juyiko, ikabedo nyoke ma jucimo, judongo mi wi udul mi cokri – mumbe ryeyo cing nyoke yer pa kanisa.
Wi lembe maeni obedo vuja madit pi kura tim ne; ento enyuthire nibedo cwak ma goro kinde ma ka wa gwoko kude lembe m’ular ukadhu – “calu m’adaru mio iri aloka loka maeni man der m’unyuthire nia jukwenda ii andha gimio ngo aloka loka ni Titu nyoke yo moko ma gi nyuth ma tung mukoc ku pa (jakwenda) ma gi timo ku the lembe maeni , kum adwogi mi jukwenda obedo ka dwogo, gi bedo ka loko dhok matira, ma ebedo ber mandha: “Man kinde ma gi daru goyo wi judongo ma gi cwayo cingi kubang Eklezia, man gi rwo ku jwigiri ma gi miogi ni Rwoth.” Tic mi jukwenda 14:23.
Jukwenda gi bedo ngo ku pidoic moko zo de man gi medri ka mio lembe mi juk ni Titu, ma gidaro koye gimie ibang utumego kum engati m’andha jatic mi lembe m’andha, maeni re kende ngo m’ubedo ipidocwiny gi, ento ndhu ber ibang utumego man gin ceke gibedo julub; ka ebedo kumeno ngo, jakwenda man julub ceke idagu tielo maber m’ubedo ikabedo ceke mi kare m’umiyire ikabedo pa Mungu – mutie ii Eklezia, itim m’umaku ubedi “omaku wapim tipo (ponji man japonji) ka gi tie pa Mungu.” (Yohana 4:1).
“Ka tekne ngati moko ube wecu m’eweco ngo calk u lembe maeni nyuthu nia der upe iie.” Man ni ai kud ikum maeni ebi lokre cen kud iyoo ne kony pa jakwenda; wacopo ngo ni bolo kwir mange m’ukoc ku maeni kadok ku yo moko ci wacopo ngo ku the lembe ne ni jolo juponji, judongo, ku mange mapol.
Kadok igin moko mabibino kadok ber kadi rac kud ibang Eklezia maka umitire – kadok m’umitire ku yer, calu ma juketho nyo ngo; ku the lembe ne nia Titu ubedo acel mi kind judongo ma jucime ku bang utumego ngo re juyiye; dong pi kare ma rukani ma kwiocwiny ubin unyuthire iie? – Rukani ma mi kwath nyo tim mange mu timire yoki bang jadit mange, maeni ceke obedo ku the yik pa Kanisa, ma gi daru? Iponjiri ne obedo ope.
Julam ma ajoga, man ponji ma pa Rwoth ongo man pa jukwenda apar wi aryo de ngo oketho lemb ponji maenu ubedo yot ni kelo pokri ikind jumaleng igi pokre odoko klasi aryo matung tung, lwongo “teliri” man galu. “Maeni en etipu mi julam m’ajoga man japiem Kristo m’asu gitie kayenyo ibang Rwoth pi gira laga pa Mungu kuyo moko kende kende tek ecopre – kungete moko kara ebed ni mi kasegu macopo nyuthre ikind udul mi ka cokri pa Rwoth man jukwenda gibedo ngo ku yik mi judongo ento jukanisa re (Eklezia) calu wath kum Kristo; man kadok igin m’utimire ditu nyo woro ubedo ni judongo ma gibedo mandha, calu jutic pa Rwoth man Kanisa, ebedo ngo nia giyikri pigi gigi ongo nia giyikri pi judongo mange dong omaku lwak mi cokri enu em’ufoi umaku gingei gi de, omaku giyikri pi bero mi jukristo man tego mi der mi lembe pa Mungu, ka ceke gi yubri pire ongo mi cungu nyo mi woro. Ongo mi bedo nia gi judongo, ka kumeno, moko obedo ku copo ma ngati miyire en gire iandha, mae bedo calku yik pa jukanisa re, wath kum Kristo man ni yikri gin gigi man I poko lembe ma pigi ceke, maeni obedo ma mir acel – iklasi pi nyuthu nyuth kubang utumego ma ebedo ngo nia gibed ku cwiny mi yikri nia ebed jadit – nyo ku tego moko, man gibed gi yikri ni bedo ii acel kubang Eklezia m’utie wath kum Rwoth, magi yikri gi koyiri de ikum tic mi timo tim.
Omaku ongo umego moko opar ni bedo jatela iwi jukanisa, juwang gi, ku mange mapol…. Mu mbe yer kadok wec moko obedo ope ni lubre ku tego mi jol mi woro judongo ii Kanisa ceke ii cokri migi pi yer – mi kum cing ma jutingu pi yer. Gi yiyo iyer mapodi kum ni timo omaku olubre ku cik mi lemb’agora; maeni re m’uromo pi judongo man nimedo maeni. Dong omaku jupoi Eklezia pi tim migi man kare migi mi cimo judongo inying Rwoth man tipo – calku foc pa Mungu, yeny pa Mungu. Ni medo maeni, lemb’agora maeni uyikre ni lubre ku lwak mi Eklezia ii lembe ceke man timo tim pa judongo ne, calu ma gitie jutic (Bong) man ju wang gi, gicopo kajai ni lembe pa judongo ne de man cik pa lwak man gicopo ketho pidoic migi matok cen igi de man gicopo ka weco nia “eni dhanu para” – Nwangu umaku ewac nia “dhanu pa Rwoth ma atie ka timo ikindgi.”
Pirango ma the lembe maeni obedo kumeni, lemb’agora utie atira, ku bero ma junyang iie man ma judaru yike nyenedi? Ni kum kura mi dhanu umaru ka juwore man ni yiko nia ebed kumeno, man maeni ukelo podhu m’ubedo ayika pi kuru kisa maeni; nikum welgi obedo dwong pi oro maromo pier abiro; ni kum dhanu m’umediri ikura ma migi ma kumeno man udwoko gi ithe gony ma karacelo ku Kristo m’umio gony. Ekumeno, igi, jumapol gi podhu itego cwiny mi kura mi the kwaru mi Babeli m’ubedo atira ma gi copo kwanu kude wi lembe pa Rwoth ongo.
KARE MA RUKANI M’UMAKU JUDONGO ENU GIRI IIE
Lembe moko m’uwecire obedo ope ni lubre ku oro m’umaku judongo eni giri iie ka jutim yer mange iie: tek wabedo, kakumenu, ibedo agonya itimo tim pi oro man poko lembe mi kum penji. Dhanu mapol gitie ku pidoic mi bedo judongo, nyoke dongo ikind utumego iikind jukanisa, man kara gibed jutim man iribri mamalu, man tek kumeno ngo omaku gibed calu juwang gi – juyer lemb’anyonga, juponji, jukwath. “Judongo ma mon” ma inwangu sawa mapol gi mito woro ni kum jukwenda ma nok ne ku lemb kony uketho moko jugoyo wigi calu junwang judongo nyoke junwang juponji, ilwak mi Eklezia. Jumange gi bedo m’uromo ikind timo tim mi Eklezia kara gicopo bedo m’uromo kakare mi tic madhe nyoke jumange gibedo ku tego, ithe nyuthu nyuth m’akoya, ku jumi kony madit ikare mi timo tim ijukanisa. Iworo, nyoke pokri – inget Katumbila mi Katumbila mi Katumbila mi oro – manen nia ribri mi sawa mi timo tim copo bedo kude – waraga omaku obed utie tek etemo ni timo, calu ngati m’ular ubedo mir acel utimo tek ebedo ber man tek ngeyo kisa ma ebedo ngo ku cik nyoke lemb kony ma bibino nyoke juk moko, ebibedo ni kum ngati acel acel m’ikind lwak kit ma gi yio kude ibedo ber ma calku yeny pa Rwoth kubang ngati acel acel.
WEND’ JUDONGO
Wel mi judongo ne junyuthu ngo ilemb’agora, ento, the lembe ne otie, musagu ceke elubre kud udul mi Eklezia tek ecopre – ma wel dhanu utie, ku mange mapol de. (Ngati ma woko muparu apara ni bedo juyic man mu miyire zo; nikum lembe man tim ma ecopo nyuthire ni mio lemb lewic ongo nikum yioyic man m’emiyiri pi kare malac kadong jubin jugoyo wie ni bedo jatic) nyo jatela.
Wabedo ku kisa ikum dhanu mapol mange gibedo m’uromo ngo man mania tek ne kit yo mi ketho cwiny pare obedo ber. Kit juyer lembe mange ma calu uyer lemb’anyonga inwangu tic migi caku gonyo lembe ikumgi nyoke kungete moko isawa mapol, kubang Eklezia omaku gibed magi kwanu kwan maku ngeo ngec ma malu pi lemb’ayera kara gibedo ku ribri ku juponji kara gi medri ni cidho iwang gi ikabedo mi timo tim. Tek jadit moko nyuthire ku kumira ikum jumange man mubedo kupidoic mi sendo gi pi bedo jatic m’umaku utim ikindgi ma re jupoi pire nia etie m’uromo ngo re emedre asu; ma re ngati moko mange mbe m’unyuthire ma jucopo ni yero – m’ubedo m’uromo. Kanisa, calu m’utie wathkum Kristo, umaku gi bol kwir kum gi yio ni jawic ejowic uyio gin i bolo kwir maeni.
Ku ngete moko gi mio jadit ma jugoyo wiye ma junwange enyuthire pi timotim maeni ma’etie ngati m’uromo ku yik pa jukwenda – Kadok bor maloyo judongo moko umbe maloyo ngati acel m’unyuthire, imondo itela, ndhu omaku junwang ngati m’unyuthire pi timo tim, ma umaku rombo ubed kud adwogi maber, karacelo ku Bibilia m’utie buku m’utie ku wilembe man karacelo kud umego Russel m’ubedo juwang isawa calu japonji pi kwan man iot madit – maetie jadit ma jugoyo wie, tekne in de kumeno.
NGA MA UMAKU UYER JUDONGO ENI MAN NYENEDI?
Ndhu Eklezia (m’utie kum – umego man nyimego), ma gitie giracwia manye, maeni re ma gitie ubol kwir nyoke juma copo yero yer. “Ju ot ceke mi yioyic,” juyic m’umiri ngo, gi mbe ku maka migi ikum yer maeni; nikum foc pa Rwoth, ni kum wath “Kume,” kum ginwangu kum tipo maebedo kude ngo , maeni macu. Wathkum ceke m’umiyiri copo ka bolo kwir, man moko kindgi ci copo royo nyingi pi lwongo mi rombo ceke ceke m’utie ku the lembe moko – re eromo julwong nwangu podi yenga moko udong iwang gi pi yer, masagu jugwok sawa pi yikri.
Kum sawa mange jumoko copo kajai nia yer omaku jubol kwir ku karatasi mi bolo kwir, kara dhanu ceke copo bedo agonya iyo ma gifoyo. Ma adwogi omaku bero obed otie karacelo ku yik ma kumeni eber ungo tek bero ope:
Nying malwongire, kum judaro lwinyo pi woro man kura – mi gyeriri ika there mi jukwenda ku yik mi tingo cing pi yer. “Kubang ngati omaku okwan ende etie ngati m’ucungu pi yer man ni cungu atira ni cidho iwang, re, isawa marom, ku mer man bedober. Ku yer, omaku ibed ibed mi poi, nia etie foc pa Rwoth – ma ewecire ni kum wathkum nitundu cil itego mi yikrine. Ngati acel emutie pi gony ma copo nyotho kare maeni, kisa moko mbe acel de mbe maloyo wadi ndhu juyic ema gitie, man ema giwecu, kum gitie ku ngeyongec pa Rwoth.”
JU MAPOL GI YIO NGO
Ikum lembe mi lwak mapol gimito yeny migi ema upong nyoke juyi; ento ebedo atira ibang Eklezia pa Rwoth re kumeni ngo, nyo wathkume ka kumeno, dong omaku juketh maeni itic, edong ekelo bim mi dhau enyuthire man egam eketho woi ku teliri nyoke ekelo tingo yo mange. Umego ma gi jolo ni yeyo lwak iyer gibed ku gwok ma gi jolo foc pa Rwoth, “moko m’usagu lwak mange. Munge jurucungu ebedo yot ni mio kony ci ceke nyoke bedo kago iyo ceke magi bedo yot pire, nikum yer yoki ngei yer de, yo ngeye gibedo yenga cil yo ngei yenga, cil magi dhanu ceke giyi pi ju aryo nyo adek nyo m’urombo ku pidoic ceke. Ento mer manjaa ma pi Rwoth man pi lembe mandha m’unyuthire.”
Karacelo ku rwo pi gwok man nibedo kungeo ngec ma ngati man ku wadi iworo de, ma giramia ceke omaku ubed marom, kara jubin junwangwa ma wabedo yot ni ribri ii poko lembe ma nilubre ku wilembe mi yeny makoya. “Dong kud watim gin moko ku dhau nyoke kitingiri.” “Dong watim idikiri mi tipo ikwiocwiny.” Filipi 2:3; Efe 4:3. Dong cik marom m’unyuthire ni lubire ku kony ma nyimego, ma bero migi jugwoko ni nyuthu kit ma gi nen kude (nen 1Tim 3:8 – 13) maeni ma bi bedo ku kit ma gi nen nia maeni ngati ma jadit ma ka tek ecopre, ni medo maeni kadok iponji man bero mi tipo.
NYUTHU PI TIC NE
Calu madong unen, judongu eni omaku gi bed madong unen m’akoya ku bang ngati acel acel nyoke itimo tim yo bang jumange de – kum mange mi ponji, jumange gijuwec magi wecu ikind lwak nyo juyer lembe ikind lwak, pi juma gi juyer lemb’anyonga, ma gi miyiri pi ju ma gi juyic ungo, jumange jukwath ma gi tingo kude ikabedo ceke ma gi neno kude bang udul ma nyanok eni iyo matung tung ma pi kwo migi ma piny kadok iyo mange ceke. Oketho jakwenda Paulo onyuthu ni judong Eklezia mir Efeso ma emiyo iwa de ceke tic eni kubang ngati m’umaku ebed kude man kara ebed m’uromo igiramia mibedo jakur. I lembe pare omaku ebed m’uromo ebed ku wange, om aku ebed jarwo ma omaku ebed ma dhanu gi poi ku pire. Pi timo tim ceke m’ejolo kude pi jadit maeni pi tic matung tung i yo de matung tung.
Ewacu: “Dong iting kare maeni, ka kumenu, in giri, man ni udul ma nyanok, matipo ma leng ukethu idoko jaleu iigi (the lembe maeni ka ceke nyuthu jaleu) kara I mi cam ni Kanisa (Eklezia) pa Mungu (tic mi jukwenda 20:28). Aha, eyo kum jadit eno omaku miracle ekurire gire, wek nyathi woro mi kabedo maeni iie jumi gi yung man Rwoth, man wek gi par, pigi gigi nia giwek copo man woro maeni jumi ni jawic – jakwath madit. ”
Omaku emi cam pa Rwoth ni udul ma nyanok kum egorire, ibi mio cam ni udul ma nyanok calu jakwath. (Isa 40:11) kanni, kakumenu, tek ngati moko acel jugoyo wie ni bedo jadit omaku enyuthire calu jakwath madit – kara ebed jam tic nyoke ni kum yo ma jakwath madit mir udul ma nyanok ma ecwalu kude cam m’uromo inindo ma kakare. “Piny ma nyen man m’uti.”
“Lwiny utie ni jukwath (bong) m’unyotho man m’ulalu urombe para cen! Rwoth uwacu, ka kumenu, Rwoth Mungu pa Israel ebibedo jadhu jukwath maenu (bong) m’ulalu udul ma nyanok man elyeu gin go de: nen abi liewi ku timo tim peri marac ne, Rwoth uwacu …… man abi tingu jakwath mange iwigi ma copo mio igi cam: man lworo binego gi kendo ngo musagu gin manyayo ndiri bibedo ope” Yeremia 23:1, 2, 4.
KETHO CING PA PRESBETARIAN
- Kara kud irwiny giramia (giramia) m’ubed ii maeni m’umiyire ni kum lemb bila . Presbetarian (cokri mi judongo). (1Tim 4:14).
- Ngagi, (dhanu abiro ma gi tie kalubu ngei judongo ma jugoyo wigi ku ikind jukanisa ee jukethogi iwang jukwenda. Man kinde ma jukethogi iwang jukwenda egi rwo, gi ketho cing gi iwigi de.”) Tic mi jukwenda 6:6.
- “Kud ikanisa (Eklezia) maeni juma gibedo iantiokia…… etipo maleng uweco, dong ukoi Barnaba man Saul ikum tic kum ma enu ma alwongi ikume. Man kinde ma gi weko cam man girwo man giketho cing gi iwigi, egi orogi iyone. (Tic mi jukwenda 13:1-3).
- “Ketho cing obedo ngo ibang dhanu mange, man kud wuribru kii ku dubu mi jumange.” 1Tim 5:22.
- Man kinde ma Paulu oketho cinge iwigi etipo maleng ocore iwigi; Man gi eu (yero lembe). Tic mi jukwenda 19:6.
- Gi ketho cing gi (jukwenda) iwigi, man egi jolo tipo maleng. Tic mi jukwenda 8:17 – 19.
- Dong uketh giramia pa Mungu ubed iiu, ni kum cing ma juketho iwiwu. 2 Tim 1:16.
Coko dhok m’ubedo ubedo pi lembe atuca ni lubre ku ketho cing ma ju Eklezia mi giracwia manyen. Yongei dwi adek (5, 6, 7) kara gicidh ku giramia migi “maebedo ikind gi ku bang gi zo ikanisa ni giranyutha. Ee jukwenda gi ketho cing gi iwi juyic m’umiyiri ceke man ngati acel bedo ku giramia ni lubre – “lembe matung tung” ku mange mapol. Ku m’ukero mi tipo m’umiyire ku bang ngati ubedo man gi bedo. Ngo ku karatasi m’unyuthu ponjiri migi, nyo kare ma jumic nyoke kadok wir m’uwirire ku bang ngati moko, ma wa nwangu Stafano, acel mi kind jukony, ma gi bedo ku pidoic mi lemb’ayera ma ular ubedo ku kwonga yongei jadit ni ketho ayi mi lematuca karacelo ku rimo. Maeni re ma ubedo ku the lembe mi ketho cing m’unyuthire ni kum jakwenda m’uromo man pi mugisa.
Ketho cing pa Paulu man Barnaba ubedo ngo ma nia jumio ku kare mi lembe’ayera; kum gi daro yikri pi bedo judongo man gibedo juyer lembe ikanisa mi antiokia gibedo pi oro mapol. Ku ngete, gibedo juyer lembe ka ceke, sawa moko kende kende. (Ni lubre ku tic mi jukwenda 9:20 – 29, 11:26) maeni utie the lembe mi ketho cing ma the lembe ne kendu kende jukethe ni uyer lembe ma gi jutic ma gi juwoth ma utingire nikum Paulu ku Barnaba – ma gin kanisa mi Antiokia ma gi ribri itic karacel man ma gi sendri cil ni cidho iwang gi.
Gin mutimire iketho cing pa Timateo iwi julub wadi iwangayo mi timo tim m’unyuthu gonyo lembe m’uromo, nyoke nyuthu ketho cing gi kara tek ngati moko ulokre ni wok kud ican me bedo iie, Timateo ubedo konyo gi ilembe ma ku menu, ma umaku, kaka tek ebedo yot, omaku ngo iandha nia ju mii sawa mi caku nyuthu ngati acel m’utimo rac ikum urombe pa Rwoth ma kind tim mi kasegu nyo mi kind lemb ponji ma rac. “Ni lubre ku wi lembe mir acel (1, 2, 3, 4) bedo ilwak acel gin ceke gibedo ku ponji acel; manyinge lwongire, ecalu ma jupimo nyo m’ukethire – ungo ma nia juketho cing mi mic kadi nyo copo”
- Timateo, Paulu ukethe ni “wode” itic, ejumio baptisi man ejolo giramia mi tipo maleng ku cing jakwenda Paulu (Nen versi 7). Kinde magi cidho ku Paulo iyerusalem, Tic mi jukwenda 21:15 – 19 ku pidoic, makumeni man kumeno “Yakobo man judongo ceke,” magi judongo mi jukwenda, giyiko timoteo kurwo man gibedo karacel ariba ku Paulu, ma gi ribri ni mio kude mugisa ire, meketho kude cinge iwie ni kum yo magi kude iie man wel m’udwogo ka gitimo kumaeni, ongo nia calku kura mange ceke ma Paulu ubedo kude, ento “ni kum lembe bila” – ma enyuthire kum giteliri ku timo ma junyuthu muai ibang Rwoth.
- Jukony maeni jumio kare ngo nyoke pi yero lembe, nikum jukwenda, kum gin jugoyo wigi ngo ni bedo juyer lembe ento gin gi timo idhu meza; man ku bero mi wir mi tipo madong gibedo ayika, ni kum bero mi wir mi tipo maleng, ma gi pong ku copo mi yero lembe ma calku giramia migi man kukare ma gi bedo kude. Lembe moko marac kud uringi; tek lembe moko m’unwangire itim moko dong omaku jumi wec pa Mungu ikind dhanu asu lemb wec mijuk m’umaku icidh iwange iribri mi dhanu pa Rwoth ceke ma ni tundu ithuc mi sawa makakare. Piny moko umbe imaeni, katekne ebedo kumeno, adwogi moko m’udwogo ku yoki bang Timateo iketho cing mapodi gilar gi bedo ku lembayera matira; maeni en atira calku tego m’umiyire ni kum Rwoth ni ju ceke mujolo tipo maleng mi wir ma ju wiro kudgi.
TIC MI CUL
Kura mi tic mi cul, kawoni ceke man umaku wake wapoi nia jumapol gicopo ceriri ngo man bedo agonya de upe, watie ngo calu Kanisa ma kwonga pa Rwoth mwa man ju apar wi aryo ma egoyo wigi. Dong ni lubre kara ebed yot ni poko ikind lemb’agora ma ju gwoko con, mi can – dhu, ku ngete, Yakobo man Yohana man Matayo. Calku kura mi miyiri migi calu julawi, Juyahudi inyuth migi ma gi tinge gitiu ku piny ceke mi jurudini nia maenu utie pi Mungu julub igin ceke jagwok piny migi, obedo Yuda (Yohana 12:6, 13:29), man inyuthu nyuth migi zoo gi rwinyo gin moko ngo; kadok ebedo marom inyuth migi nia gibedo ngo ku lembe moko mukanire ikindgi kadok ku lembe mi konyiri ika gwok ma jugoro kude lembe pa Rwoth. Gi geno wego i neno pare, man kare mi woro pa nyimego m’utimo tic ire (man pare) pi lonyo mesagre kude. Nen Matt 27:55, 56; Luka 8:2, 3.
Lembe ayera pa Rwoth mwa man lemb’abola jugam jubedo ku lembe pa sente, ma ecopo nyotho kwo migi. Piny ma junyuthu pire muloyo ceke bedo ombe ku ngiri ic pa jadit man ceke megoyo wigi. Ma ee ngati acel m’akoya, Yuda obedo eni kende m’ebed ejolo piny migi ceke, man ava piny oketho etuc ni podho. (Yohana 12:5,6) Mar ma jumaru kudu sente man nyuthu man maenu etie caku kura tim mi Babeli matin m’usagu egam ebedo ku tego matek isawa maeni; man kama tipu obedo ope ikind dhanu m’ubedo ku yioyic mandha kawoni, calu ibedo nuti pa Rwoth ma kwonga, uketho ewecu dit akeca ku kisa karacelo ku ju ma gitie ka kwanu kum gitie waraga ma kwo, ongo nia giribri ku ponji, ku yo ma enyuthu ku the lembe pa Rwoth ebed engweko calku sawa mi “pala cam” tic ne nia kubang ngati miyire eyikire pi sente; man gibedo ku gen nia tek ebedo kumenu, giyio de nia maeni otie ngeongec pa Rwoth.
Wek kit kurakwo mi ngom kum nyothojo man lonyo juyenyo ikabedo mi kuloka nyoke iyo mi tic ma ju somo kude pi ngeongec mi kwan; ento wek kubang ngati m’ubino itic mi lemb’anyonga pa Kristo pi piny moko mange ikura matung maloyo mer ma jumaru kude Mungu man pi lembe mandha ma n pi utumego: en emer miyeny mir anyonga ikare mi lamu lam ebedo yot man lonyo man woro mi dhanu ongo nia wad weke ebed leng, ento ku cwiny mir adunde. Ento ecopo timire, jukristo maku nying gidongo madit. Man calku ngom, man dhaku pa jatic mio woro karacelo ku wi lembe mi bedo leng ebibedo leng ceke ceke, bedo leng mi leng man docta mi cik; man karacelo ku woro man wilembe ma jucidho kude iwang ikum cul – ongo calu paru pa jatic, ento ni kum kura ma jutimo kudu tic mi kuloka itego man kara unyuthire ni udul man lonyo mi dhanu. Ekura mir adwogi ne elubre kumeni – “Kum julam gi ponjo nia juwinji man jubila kakumenu jokoyo sente moko igi; re gi kwanu kud iba Rwoth man gi wacu, Rwoth ope apeya ikindwa? Piny moko marac bi bedo ngo ikindwa.” Kum jukur gin abinga; gi ceke gi jukusegu, gin ceke givuyu calu – gwok, gicopo ngo vuyu; migi gi leko lek nyo giweco kud iwang nindo migi; gi junyap, gimaru riprip (yot igi). Eyo, gi jungiri calu gwok ma piny rom wange ngo; man gitie jukwath manyang ungo; gin ceke gineno yo migi gigi (peko), kubang gi acel acel bedo ka geno pi ngete pare gire (dini). “Gi bi cokri pigi gigi pi japonji ma gi bedoku ith ma gi winjo ngo (kum gitie ku pak mi dhanu) igi man gibi loko ithgi ikum lembe mandha man gibi lokri ibang ba dwol matije mbe.” Isa 56:10, 11; Mika 3:11; Filipi 3:2, 2Tim 4:3, 4.
Jumange giparo ka gi copo kwero cam malac man macam ope – man ilwongu mi ngeongec mi lembe pa Rwoth, kum jutic uromo ku winjo; “man ilembe pa jukwenda tekne wacoyo iwu gin matipo, ebedo piny madit tek wakayu gin mi kum? Re omaku wa poi de nia ikum lembe matek ma jugonyo ilembagora unyuthu ngo nia wel cal nia obedo utie, ento omaku wabed ma wa yeyira giwa. Imaeni jakwenda obedo kanyuthu pi gwoko kare maeni, kadok ma wacopo bedo ku kasegu ngo calu thwon dhiang omaku obed agonya ma ecopo nwangu kude pire gire, ento omako ngo emedre kude. Jakwenda omio iwa lembe mapire tek matimire itic, oketho ewacu; an anuru ngati moko ngo; ayenyo ngo piny pa ngati moko ento inre man abedo ku yom cwiny pi timo man omaku igwok piny piri giri; kadok lonyo masagu m’uketho ameri nyanok ndhu ameri. ” 2 Kor 12:14 – 15. Ni lubre ku dagu tielo pa Yesu yeny ne otie ngo nia otel wiwa iyo mi cul: kadok yeny ne idagu tielo pa jukwenda madit, Paulo kud iwaraga pare, yo ngei nyuthu maeni kara ipenjo calku ngom pi gin ma yori i tipo m’umbe ingeongec pi poko lembe macu, uketho ewacu iwa iyo mi timotim ithelembe mi lembe maeni:
Ayenyo ngo mola matar kadok mola ma kwar nyo kid mir apal, ungeo giwu kumeni (par) atimo tic para gira ku cinga gira pi konya karacelo ku juma watimo kugi bende. Anyuthu iwu piny ceke, rukani matimo kude ma umio kude cwak ikum jumangic man kumaeni upoi ikum lembe pa Rwoth Yesu sagu gamu. Tic mi jukwenda 20:33 – 35.
Tek jumange gi bedo kutego maeni iwiwu, wabedo kumeno ngo masagu ongo? Ento wa timo ku tego maeni ngo, enre wamula ku gin ceke, kara kud wa cer lembanyonga ma juboth kudu pa Kristo 1Kor 9:12. Man kinde ma ani bengwu macan piny bende nikuma, abedo tern i ngati moko ngo: Kum umego, kinde magi ai imegodoni, gin ema gimio mukabu can piny ma ni kuma; man igin ceke akura gira kara kud abed ni ter iwu, man abi gwokra gira kumeno 2 Kor 11:9.
Gony mwa atie marom ku jukwenda ni lubre kugi; man calku kuragi itimotim dong walubu dago tielo migi ii the lembe ceke. Ma pa Rwoth pa jukwenda man ku dikri migi de, magi wotho kudu, man magi mio kude sawa migi mapol itic mi lembe mandha, kakumeno wacopo jolo miyiri giju kuyoki bang utumego ni rombo ku wel piny ma jutimo kude man cal madong edaru timire kakare, calku ketho cing iwi Paulu man Barnaba, kinde magi ci caku woth migi mi lembayera ikabedo matung tung iwothu wang mir acel, enen nia jukanisa ema gibedo ayika pi lembe migi mi wotho eca gi. Man magi lokri gi ribri karacelo itic migi gikugi.
Oketho tung tung obedo ope, atira kadok atira ngo de, oketho judongo no timo ni jukanisa kadok ipacu kum gitie kajolo cul nyo wel mi sente de; man wa yio de nia kubang Kanisa mathindho thindho gitim tic mi timotim ni wathkum gi – nyanok nyo madwong, madit nyo ku the lembe. Lembagora ku kura mi tipo konyowa pi lembe mi yotkum: Etemu ni coro wa woko i yo matung tung ceke ma wathkum eni copo katimo calku giramia mi tipo, man telowa ceke ni neno nia Rwoth ema otie jakwath mandha maloyo timo mi winjo calu wel mi juponji m’ubedo m’umedri ingeongec migi magi rom kakare, dong wawek lapor mi jukanisa mi Antiokia wabed wa poi ikum gi dong wawek jumange abed ma juor ni yero lembe ikabedo matung tung magi nyuthu pi wek midubu ku mange mapol.
Ka ebedo kumeno ngo, tek guriri onwang gipong itimotim madit acel man umego copo kumeno ngo, tek guriri onwang gipong itimotim madit acel man umego copo bedo ku bero ni mio sawa mi tic ne man mio tic mi wothu man tekne miyire gire ma enyuthu nia eromo sente moko obed otie pi woth enu, omaku jungei nia lembagora ope m’ucwaku maeni ento judongo m’utie m’utimo man Eklezia m’umio kony gicopo nineno nia wel marukani ma umaku jumi re ngo musagu the lembe m’umaku ekwo wel ne kum ejatic man karacelo ku ju ma gi kwo kugi ibedo agonyo iwie. Man piny mange otie kit ngati copo karomo nibedo jadit ma telo wic; isawa mange tipo mi Babeli copo ka nyotho ngati no, calu kura Kanisa, ma ku nying, kara yeny ne mito obed mandha magi dongo kude.
